Eenzaamheid onder jongeren

Eenzaamheid is breed maatschappelijk probleem, gelukkig is er tegenwoordig meer aandacht voor dan ooit. Eenzaamheid komt voor in alle leeftijdscategorieën, na mensen op hoge leeftijd is eenzaamheid het grootst onder jongeren. Eenzaamheid gaat gepaard met gevoelens van somberheid, leegheid en stress. Onderzoek toont aan dat langdurige eenzaamheid vergelijkbaar schadelijk is als roken of obesitas.

Dit blog vat de belangrijkste inzichten uit het nieuwe whitepaper Eenzaamheid onder jongeren samen én laat zien wat ouders en jongeren nu al kunnen doen.

Wat is eenzaamheid?

Eenzaamheid gaat over het gemis aan echte verbinding. Het zegt niets over het aantal contacten, maar over hoe die contacten voelen. Jongeren kunnen omringd zijn door leeftijdsgenoten en zich tóch alleen voelen.

Er zijn drie vormen:

• Sociale eenzaamheid: weinig aansluiting of geen groep om bij te horen
• Emotionele eenzaamheid: geen hechte vertrouwensband
• Existentiële eenzaamheid: gevoel nergens écht bij te passen of niet begrepen te worden

Belangrijk: eenzaamheid is een breed maatschappelijk probleem, geen persoonlijk falen.

Hoe groot is het probleem?

• Ongeveer 500.000 jongeren in Nederland voelen zich ernstig eenzaam (meer dan 10% van de jongeren)
• 27% van jongeren tussen 16–25 jaar ervaart structurele eenzaamheid
• De combinatie van prestatiedruk, online vergelijken, identiteitsvragen en verminderde sociale veiligheid maakt deze generatie extra kwetsbaar

Ouders herkennen vaak pas laat wat er speelt. Jongeren zijn zich niet altijd direct bewust van waar het slechte gevoel vandaan komt of verbergen hun gevoelens uit schaamte, onzekerheid of omdat ze anderen niet willen belasten.

Signalen om serieus te nemen:

·        Terugtrekken of vaker op de kamer zitten

·        Negatieve zelfspraak (zoals “je snapt mij toch niet”, “ik hoor er niet bij”)

·        Vermijdingsgedrag van sociale situaties

·        Sombere stemming, stress of prikkelbaarheid

·        Veel schermtijd of juist volledig offline verdwijnen

Waardoor raken jongeren eenzaam?

Maatschappelijke factoren

·        Toenemende prestatiedruk en hoge verwachtingen

·        Minder echte gemeenschapsmomenten

·        Online communicatie in plaats van echte ontmoetingen

·        Vergelijken op sociale media

Psychologische factoren

·        Angst voor afwijzing

·        Laag zelfbeeld

·        Moeite met sociale vaardigheden of initiëren van contact

Levensgebeurtenissen

·        Overstap naar andere school/opleiding

·        Scheiding ouders

·        Verhuizing

·        Breuk in vriendschappen of relatie

·        Trauma waardoor vertrouwen in mensen is geschaad

Eenzaamheid kan iedereen overkomen. Vaak speelt er meer dan één oorzaak tegelijk.

Wat maakt eenzaamheid gevaarlijk?

Langdurige eenzaamheid is meer dan “je rot voelen”. Het heeft bewezen invloed op:

• Mentale gezondheid: stress, angst, somberheid
• Fysieke gezondheid: verminderde weerstand, slaapproblemen, verhoogd stressniveau
• School/werk: minder motivatie, hogere kans op uitval
• Gedrag: terugtrekken, minder vertrouwen, meer zelfkritiek

Het kan een vicieuze cirkel worden: Je voelt je slecht en trekt je terug waardoor de eenzaamheid instant gehouden wordt.

Smartphone en sociale media: tegelijk verbinding en verwijdering

Sociale media kunnen steun geven, maar ook:

• Vergroten angst om iets te missen
• Versterken vergelijking en onzekerheid
• Verminderen empathie bij overmatig gebruik
• Vergroten stress en slaaptekort

Jongeren brengen gemiddeld 6 uur per dag op hun telefoon door. Dat is veel gelegenheid om je “minder dan” te voelen.

Online verbinding kan prima zijn (met mate) maar is niet hetzelfde als échte verbinding.

De druk om te moeten

Veel jongeren voelen dat ze moeten presteren, moeten voldoen en vooral niet mogen falen. Dit levert:

• Angst om afgewezen te worden
• Faalangst
• Schaamte bij onzekerheid
• Perfectionisme

Wie bang is om niet te voldoen, durft minder zichzelf te zijn. Dat maakt verbinding juist moeilijker.

Eenzaamheid in je hoofd: gedachten, emoties, gedrag

Eenzaamheid houdt zichzelf vaak in stand:

• Gedachten: “ik hoor er niet bij”, “niemand zit op mij te wachten”
• Emoties: verdriet, schaamte, angst
• Gedrag: vermijden, terugtrekken, scrollen in plaats van ontmoeten

Therapie- en coachmethoden zoals ACT (Acceptance & Commitment Therapy) en CGT helpen deze patronen te doorbreken door:

·        Zelfonderzoek en nieuwe inzichten

·        Gedachten te onderzoeken en losser te leren vasthouden

·        Ruimte te maken voor lastige emoties

·        Kleine, betekenisvolle acties te kiezen

Het doel van therapie is vooral om die vaste patronen te doorbreken die je belemmeren om te zijn wie je wilt zijn en te doen wat je echt wilt.

Wat helpt écht?

Geen snelle trucs. Wel stappen die werken.

Voor jongeren

·        Erkennen dat je je eenzaam voelt

·        Praat met iemand die je vertrouwt

·        Kleine stappen zetten, onderzoeken wat wel lukt

·        Begrenzen gebruik sociale media en schermtijd

·        Activiteiten kiezen waar je energie van krijgt

·        Zo nodig professionele hulp zoeken

Voor ouders

·        Aangeven dat hulp vragen normaal én waardevol is

·        Luisteren zonder goed bedoelde adviezen

·        Samen kleine stappen kiezen

·        Er echt zijn voor je kind zonder te pushen

·        Geduld tonen: sociale groei kost tijd

Eerste praktische stappen (direct toepasbaar)

• Surf de golf: emoties opmerken zonder erdoor meegesleept te worden (acceptatie)
• Schrijf je gevoel toe: “Ik voel mij rot, maar kies ervoor toch een stap te zetten” (patroon doorbreken)
• Actief naar buiten: wandelen, sporten, fotograferen helpt resetten (actief blijven)

Verbinden begint vaak met één kleine beweging.

Het  volledige whitepaper

Het whitepaper gaat dieper in op:

·        Wetenschappelijke inzichten over eenzaamheid bij jongeren

·        Waarom deze generatie extra kwetsbaar is

·        Stress, gezondheid, schooluitval en maatschappelijke impact

·        Een praktisch stappenplan voor ouders én jongeren

·        Coaching- en ACT-methodieken in begrijpelijke taal

·        Overzicht van hulp en initiatieven zoals Join Us, luisterlijnen en lokale ondersteuning

Doel: ouders en jongeren concrete richting geven om uit de vicieuze cirkel te stappen.

Vraag het whitepaper - Eenzaamheid onder jongeren aan. 

Tot slot

Eenzaamheid is geen teken van zwakte. Het zegt niets over wie iemand is, maar alles over een menselijke behoefte goede vrienden te hebben.

Het wordt lichter zodra je er niet alleen mee hoeft te lopen, durf om hulp te vragen.

Wil je het whitepaper ontvangen of bespreken wat mogelijk is voor jou of je kind? Laat je naam achter en stuur een bericht.

Samenwerken tegen eenzaamheid begint met het zetten van de eerste stap.