Mentale gezondheid van Utrechtse jongeren

Utrecht is een studentenstad en behoort bij de top drie van jongste steden (qua leeftijd) in Nederland. In Utrecht, Groningen en Almere is ongeveer 30% van de bevolking onder de 25 jaar[1]. Maar al met al maakt het allemaal niet zoveel uit. In de meeste dorpen en steden is het aandeel jongeren onder de 25 jaar rond de 25%. Urk is overigens een uitschieter waar meer dan 40% procent jonger is dan 25 jaar.

Als jongerencoach werd getriggerd door een publicatie van de NOS een artikel over mentale problemen van jongeren in Utrecht. Van ‘een dipje’ tot serieuze problemen: mentale gezondheid Utrechtse jongeren nog altijd onder druk.[2] Met belangstelling las ik het stuk in de veronderstelling dat er iets bijzonders aan de hand is in Utrecht. Maar wat bleek, zoals ik eigenlijk al een beetje had verwacht ging het over jongeren in het algemeen.

Wel werden twee Utrechtse organisaties genoemd die zich inzetten voor het welzijn van jongeren namelijk de hulplijn Alle Oké! (Alles Oké? Supportlijn)en Frisse gedachtes (Anoniem Chatten | Frisse Gedachtes). Beide organisaties die zich richten op jongeren en niet specifiek op Utrechtse jongeren. Het artikel en vooral de kop was dus slecht gekozen

Eigenlijk ook niet vreemd, er is geen reden te bedenken waarom jongeren in Utrecht andere problemen zouden hebben dan jongeren in Amersfoort, Almere, Rotterdam of Groningen. Verschillen in problematiek tussen jongeren in de stad en meer landelijke gebieden komen wel voor en zijn verklaarbaar.

Studenten in Utrecht en andere steden

Als we toch gaan zoeken naar de mentale gesteldheid van jongeren in Utrecht zien we dat de uitkomsten van het onderzoek waar 850 studenten van de HU aan mee hebben gedaan ongeveer gelijk zijn aan het landelijk gemiddelde. Helaas zijn dat geen opbeurende cijfers.

Het gaat slecht met de mentale gezondheid onder studenten en jongeren in het algemeen. De Universiteit van Utrecht (Mentale problemen Nederlandse jongeren onverminderd hoog - Nieuws - Universiteit Utrecht (uu.nl)) en het Trimbos instituut (Voor mentale gezondheid - Trimbos-instituut) zijn twee belangrijke instituten die onderzoek doen naar de mentale gezondheid van jongeren.[3]

In de periode na Corona zijn de mentale problemen er niet minder op geworden.

Uit een artikel op Trajectum van januari 2024[4] wordt ook verwezen naar een onderzoek van het Trimbos Instituut waar de Hogeschool Utrecht aan heeft meegewerkt. Hierin staat dat de gemiddelde student niet erg te spreken is over zijn of haar leven. Studenten geven hun leven een beter cijfer: een 6,7 in 2023 tegenover een 6 in 2021. Maar een kwart van de studenten blijft af en toe of vaker levensmoe.

Wat ik veel zie, is dat studenten (en jongvolwassenen) zich vooral met anderen vergelijken maar dan maar één kant op. Ze kijken vooral naar die kant waar ze zich vergelijken met mensen die slimmer, rijker, succesvoller, sportiever en knapper zijn. En dat doen ze dan vooral op sociale media, de plek waar bijna iedereen alles mooier laat lijken dan het is. We vergeten ons te vergelijken met de "gewone" medestudenten in de schoolbanken. Ook daar zitten geen supermensen tussen die zonder problemen door het leven gaan, succesvol, rijk, sportief en knap zijn. 

Studenten willen te veel en willen graag overal aan mee doen (FOMO). Er wordt dus veel gefeest, wat vaak gepaard gaat met drank, illegaal verkregen medicatie en drugs. Studeren brengt ook veel druk met zich mee, en studenten ondervinden ook nog druk op financieel gebied.

Veel studenten hebben al een burn-out gehad, of zijn al (langdurig) depressief zijn geweest. En dat terwijl studeren toch een leerzame maar vooral gezellige tijd zou moeten zijn.

De oorzaken

Belangrijkste oorzaken van de mentale problemen onder jongeren worden gevonden door druk door schoolwerk, negatieve maatschappelijke ontwikkelingen en minder goede sociale relaties (eenzaamheid). Het effect van sociale media en telefoongebruik kan nog niet direct gerelateerd worden aan een slechtere mentale gezondheid van jongeren. De meningen hierover zijn verdeeld. Het is een beetje een kip-ei verhaal. Vluchten veel jongeren met mentale klachten nou in hun telefoon (tot wel 8 uur per dag, gemiddeld 3,5 uur onder jongeren)? Of leidt een langdurig telefoongebruik tot mentale problemen? Het is wel duidelijk dat langdurige schermtijd zeker niet bijdraagt aan verbetering van je mentale gezondheid.

Volksgezondheid monitor Utrecht

In 2022 is er onderzoek gedaan specifiek naar jongeren en mentale gezondheid in Utrecht, informatie hierover is terug te vinden in het Utrechtse Gezondheidsprofiel (UGP) [5]. Het gaat hier dus niet specifiek om studenten maar jongvolwassenen in het algemeen.

De belangrijkste uitkomsten: “De mentale gezondheid van jongvolwassenen staat onder grote druk. Een kwart van hen heeft matige tot ernstige psychische problemen.

Jongvolwassenen ervaren een breed scala aan gezondheidsklachten of -problemen zoals concentratieproblemen en depressieve klachten. Driekwart van de jongvolwassenen ervaart (heel) vaak stress. Veel jongvolwassenen ervaren ook (redelijk) hoge prestatiedruk.”

Mentale gezondheid en eenzaamheid kent een sterke samenhang. Hoe slechter de mentale gezondheid van iemand, hoe hoger de kans op gevoelens van eenzaamheid. 20% van de jongeren met ernstige mentale problemen voelt zich sterk eenzaam. En bij jongeren die een matige mentale gezondheid ervaren heeft maar liefst 85% gevoelens van eenzaamheid.

Enkele harde cijfers uit het onderzoek:

-     25% van de jongvolwassenen heeft matige tot ernstige psychische klachten. 

-     46% van de jongeren zich vaak gestrest

-     één op de drie vindt het thuis gebruiken van drugs normaal

-     18% van de jongvolwassenen heeft in de afgelopen vier weken harddrugs gebruikt. 

-     bij jongeren die een matige mentale gezondheid ervaren heeft 85% soms gevoelens van eenzaamheid

Jongeren die extra gevoelig lijken zijn voor mentale problemen zijn:

1.   jongeren die opgroeien in een één ouder gezin

2.   Jongeren die opgroeien in armoede

3.   jongeren met homo- of biseksuele gevoelens.

De rode lijn van mentale gezondheid

Eigenlijk zien we niet veel verschil tussen de verschillende onderzoeken, of deze nu gericht zijn op studenten of op jongvolwassenen in het algemeen of zelfs jongeren op het voortgezet onderwijs, de uitkomsten lijken sterk op elkaar, de rode lijn: Veel jongeren hebben mentale problemen en worstelen met stress en druk, eenzaamheid en angst of depressie. De percentages zijn schrikbarend hoog en niet veel verbeterd sinds Corona.

Het Trimbos instituut doet een dringende oproep aan de het hoger onderwijs, maar deze oproep zou eigenlijk veel breder moeten zijn en gericht zijn op de landelijke politiek en de gemeenten[6].

Het is duidelijk dat er veel werk aan de winkel is op het vlak van mentale gezondheid. Zeker als je je realiseert dat dat 75% van de mentale problemen voor het 25^ste levensjaar ontstaan.“ Als je die eerste 25 jaar goed doorkomt is de kans op mentale problemen in de rest van je leven een stuk kleiner.

Hulp zoeken is oké!

Wat kun je doen om hulp te zoeken? Waarschijnlijk is het meest lastige om te erkennen dat je hulp kunt gebruiken. Wanneer je je realiseert dat je er alleen niet uitkomt zijn er tal van mogelijkheden om hulp te zoeken. Op scholen en universiteiten zijn vertrouwenspersonen

• Vrienden of familie, praat erover
• Een studentendecaan (voor studenten)
• Je huisarts kan je helpen of doorverwijzen
• Hulptelefoon zoals Alle Oké! of Jongeren Hulp Online
• Een psychiater, psycholoog of jongerencoach

Jongerencoach Utrecht

Wanneer ga je naar een jongerencoach? Een coach stelt geen diagnose maar heeft wel geleerd hoe je kunt werken aan een betere mentale gezondheid. Heb je last van stress, druk, somberheid, eenzaamheid of ben je zoekende naar wat je nu eigenlijk wilt? Dan kun je meestal goed bij een jongerencoach terecht.

Het voordeel van een coach is dat het laagdrempelige hulp betreft, je hoeft niet naar de huisarts, niet naar een psycholoog of psychiater en komt ook niet in aanraking met het GGZ of Jeugdzorg. De kans op een (lange) wachtlijst is bij een coach een stuk lager dan bij alle officiële instanties.  

Nadelen van een coach zijn dat het bijna altijd betaalde hulp is (meestal wordt het niet vergoed door de verzekering) en dat je even goed moet kijken of een coach een opleiding voor coaching heeft gevolgd. Coach is geen beschermd beroep (net as psycholoog trouwens) dus iedereen mag een coach of psycholoog praktijk beginnen.

De meeste coaches bieden een gratis intake gesprek aan, je kunt dat kennismaken en je vragen stellen. De website van coach zou je moeten vertellen welke ervaring en opleiding gevolgd is. Weet in ieder geval dat je niet alleen bent en dat een coach uitkomst kan bieden om je te helpen je mentale gezondheid te verbeteren en mogelijk erger te voorkomen.

Hulp zoeken is oké!

[1] Bron: Jongeren en ouderen per gemeente | CBS

[2] Bron: Van ‘een dipje’ tot serieuze problemen: mentale gezondheid Utrechtse jongeren nog altijd onder druk (nos.nl)

[3] Bron: Mentale problemen Nederlandse jongeren onverminderd hoog - Nieuws - Universiteit Utrecht (uu.nl)

[4] Bron: Onderzoek: bijna helft HU-studenten kampt met depressieve klachten - Trajectum

[5] Bron: Mentale gezondheid | Volksgezondheidsmonitor

[6] Hoger onderwijs moet werk maken van mentale gezondheid studenten - Trimbos-instituut

Jongerencoach - Utrecht, Hilversum, Amersfoort of online

Better Together Coaching richt zich op het coachen van jongeren. Het start met een intakegesprek. Het intakegesprek en de vervolggesprekken vinden plaats bij mij op de praktijk in Hilversum (e.o. Laren, Blaricum, Huizen, Loosdrecht). Het is ook mogelijk af te spreken in Amersfoort (Soest, Baarn, Bilthoven) of Utrecht (Maarssen, Breukelen, De Bilt), dan reken ik reiskosten en eventueel de huur van een ruimte (meestal zo rond de 20 euro). Het kan ook bij jou thuis maar dan moet er een rustige ruimte zijn waar wij ongestoord aan de slag kunnen. Coaching online of afwisselend online of op locatie kan ook.